భారతదేశ చరిత్ర గతిని మార్చిన మహానుభావుడు మోహన్దాస్ కరంచంద్ గాంధీ. ఆయన జీవితాన్ని, సిద్ధాంతాలను తీర్చిదిద్దిన తొలి, అత్యంత లోతైన అనుభవాలలో ఒకటి—బాల్యంలో ఆయన చూసిన 'సత్య హరిశ్చంద్ర' నాటకం. కేవలం ఒక కథగా కాక, అది ఆయన అంతరంగంలో సత్యం పట్ల ఒక అచంచలమైన విశ్వాసాన్ని, భక్తిని నాటుకుంది, తద్వారా ఆయన జీవితాశయం మొత్తానికే పునాది వేసింది.
గాంధీజీ తన ఆత్మకథ 'సత్యంతో నా ప్రయోగాలు'లో ఈ నాటకం తనపై చూపిన ప్రభావం గురించి వివరంగా రాశారు. ఆ బాల్యం నుండే ఆయన స్వతహాగా సత్యానికి, నిజాయితీకి విలువ ఇచ్చేవారు, కానీ హరిశ్చంద్రుని కథ చూసిన తర్వాత ఆ విలువ మరింత బలపడింది. పౌరాణిక కథలలోని రాజా హరిశ్చంద్రుడు—రాజ్యాన్ని, కుటుంబాన్ని, చివరికి తన ఆత్మ గౌరవాన్ని కూడా కోల్పోవడానికి సిద్ధపడతాడు, కానీ ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ సత్యాన్ని మాత్రం వదలడు. ఋషి విశ్వామిత్రుడి పరీక్షల పరంపరలో హరిశ్చంద్రుడు అనుభవించిన కష్టాలు, అతడు తన సత్య నిష్ట కోసం పడిన వేదన, చివరికి ఆ సత్యమే అతన్ని మళ్లీ సింహాసనంపై నిలబెట్టడం వంటి దృశ్యాలు బాల గాంధీని తీవ్రంగా కదిలించాయి.
ఈ నాటకం చూసిన తర్వాత, బాలుడైన మోహన్దాస్ తరచూ ఇలా ప్రశ్నించుకునేవాడట: "నేనెందుకు హరిశ్చంద్రుడిలా ఉండకూడదు? నా జీవితంలో నేను ఎందుకు సత్యంతో మాత్రమే జీవించకూడదు?" ఈ ప్రశ్నలే ఆయన మనస్సులో సత్యనిష్ట యొక్క బీజాలను నాటాయి. హరిశ్చంద్రుడి ధైర్యం, ఎదురైన ప్రతి కష్టాన్ని నవ్వుతూ ఎదుర్కొనే ఆత్మబలం, కేవలం ఒక నాటకంలోని పాత్రగా కాక, ఆయన జీవితానికి ఒక నిరంతర ఆదర్శంగా నిలిచాయి.
ఈ నాటకం ద్వారానే గాంధీజీ, జీవితంలో అత్యంత కష్ట పరిస్థితులు ఎదురైనా, ఏ ఒక్క సందర్భంలోనూ సత్యమార్గం నుండి వైదొలగకూడదనే నైతిక పాఠాన్ని నేర్చుకున్నారు. ఈ సత్యనిష్ఠే, దశాబ్దాల తరువాత, దక్షిణాఫ్రికాలో జాతివివక్షకు వ్యతిరేకంగా మరియు భారతదేశ స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా ఆయన ఉపయోగించిన సత్యాగ్రహం అనే మహత్తర అస్త్రానికి మూల సిద్ధాంతంగా మారింది. హరిశ్చంద్రుడి పట్టుదల, త్యాగమే గాంధీజీకి స్ఫూర్తినిచ్చి, సత్యం ద్వారానే అంతిమ విజయం సాధ్యమవుతుందనే నమ్మకాన్ని బలపరిచాయి. అందుకే, గాంధీ జీవితంలో ఈ నాటకం కేవలం ఒక వినోదం కాదు, అది ఆయన ఆత్మ సాక్షాత్కారానికి తొలి మెట్టు.
గాంధీజీ తన ఆత్మకథ 'సత్యంతో నా ప్రయోగాలు'లో ఈ నాటకం తనపై చూపిన ప్రభావం గురించి వివరంగా రాశారు. ఆ బాల్యం నుండే ఆయన స్వతహాగా సత్యానికి, నిజాయితీకి విలువ ఇచ్చేవారు, కానీ హరిశ్చంద్రుని కథ చూసిన తర్వాత ఆ విలువ మరింత బలపడింది. పౌరాణిక కథలలోని రాజా హరిశ్చంద్రుడు—రాజ్యాన్ని, కుటుంబాన్ని, చివరికి తన ఆత్మ గౌరవాన్ని కూడా కోల్పోవడానికి సిద్ధపడతాడు, కానీ ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ సత్యాన్ని మాత్రం వదలడు. ఋషి విశ్వామిత్రుడి పరీక్షల పరంపరలో హరిశ్చంద్రుడు అనుభవించిన కష్టాలు, అతడు తన సత్య నిష్ట కోసం పడిన వేదన, చివరికి ఆ సత్యమే అతన్ని మళ్లీ సింహాసనంపై నిలబెట్టడం వంటి దృశ్యాలు బాల గాంధీని తీవ్రంగా కదిలించాయి.
ఈ నాటకం చూసిన తర్వాత, బాలుడైన మోహన్దాస్ తరచూ ఇలా ప్రశ్నించుకునేవాడట: "నేనెందుకు హరిశ్చంద్రుడిలా ఉండకూడదు? నా జీవితంలో నేను ఎందుకు సత్యంతో మాత్రమే జీవించకూడదు?" ఈ ప్రశ్నలే ఆయన మనస్సులో సత్యనిష్ట యొక్క బీజాలను నాటాయి. హరిశ్చంద్రుడి ధైర్యం, ఎదురైన ప్రతి కష్టాన్ని నవ్వుతూ ఎదుర్కొనే ఆత్మబలం, కేవలం ఒక నాటకంలోని పాత్రగా కాక, ఆయన జీవితానికి ఒక నిరంతర ఆదర్శంగా నిలిచాయి.
ఈ నాటకం ద్వారానే గాంధీజీ, జీవితంలో అత్యంత కష్ట పరిస్థితులు ఎదురైనా, ఏ ఒక్క సందర్భంలోనూ సత్యమార్గం నుండి వైదొలగకూడదనే నైతిక పాఠాన్ని నేర్చుకున్నారు. ఈ సత్యనిష్ఠే, దశాబ్దాల తరువాత, దక్షిణాఫ్రికాలో జాతివివక్షకు వ్యతిరేకంగా మరియు భారతదేశ స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా ఆయన ఉపయోగించిన సత్యాగ్రహం అనే మహత్తర అస్త్రానికి మూల సిద్ధాంతంగా మారింది. హరిశ్చంద్రుడి పట్టుదల, త్యాగమే గాంధీజీకి స్ఫూర్తినిచ్చి, సత్యం ద్వారానే అంతిమ విజయం సాధ్యమవుతుందనే నమ్మకాన్ని బలపరిచాయి. అందుకే, గాంధీ జీవితంలో ఈ నాటకం కేవలం ఒక వినోదం కాదు, అది ఆయన ఆత్మ సాక్షాత్కారానికి తొలి మెట్టు.
addComments
కామెంట్ను పోస్ట్ చేయండి